Όπως ο χασάπης…
Όπως ο χασάπης..
Πολιτική δεν συνιστούν οι δημοσκοπήσεις
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Politics News, Απρίλιος 2009
Οι δημοσκοπήσεις είναι ασφαλώς ένα χρήσιμο εργαλείο του οποίου όμως η εγκυρότητα και η αξιοπιστία εξαρτάται από την μέθοδο συλλογής και επεξεργασίας των στοιχείων όπως και την διατύπωση των ερωτημάτων.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι πολίτες απαντούν στις ερωτήσεις που τους έχουν τεθεί ανάλογα με τον τρόπο που τους έχουν τεθεί. Γι’ αυτό και η σωστή διατύπωση του ερωτήματος αποτελεί το ήμισυ της επιτυχίας για μια δημοσκόπηση. Εδώ λοιπόν ανακύπτουν δύο θέματα. Το πρώτο είναι η ίδια η διατύπωση της ερώτησης.
Ας θυμηθούμε το γνωστό παράδειγμα από έρευνα της GPO για την εκπομπή «Ανατροπή» του MEGA όπου η διατύπωση της ερώτησης για το αν οι ερωτώμενοι συμφωνούν με την πρόταση του Καραμανλή ή του Παπανδρέου για την αντιμετώπιση της κρίσης καθοδηγούσε τον ερωτώμενο σε θετική απάντηση υπέρ της κυβέρνησης. Μάλιστα στις οθόνες των τηλεοράσεων εμφανιζόταν μια συντομευμένη εκδοχή της ερώτησης, προφανώς για λόγους διευκόλυνσης των τηλεθεατών, η οποία όμως έκρυβε την αλήθεια.
Το δεύτερο θέμα είναι η ανάλυση των απαντήσεων των ερωτώμενων. Όταν η ανάλυση δεν γίνεται από ειδικούς επιστήμονες αλλά από δημοσιογράφους χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις και εμπειρίες τότε τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων τοποθετούνται επί της κλίνης του Προκρούστη και στη συνέχεια παρακολουθούμε ένα απίστευτο μακελειό. Αναλόγως των προσωπικών απόψεων και επιδιώξεων που έχουν οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι, καταλήγουν άνετα σε συμπεράσματα που μπορεί να είναι ακόμα και εντελώς αντίθετα με τα δημοσκοπικά ευρήματα. Και το κάνουν όπως ακριβώς οι χασάπηδες όταν κόβουν το κρέας. Χωρίς συναίσθημα, γιατί αυτή είναι απλώς η δουλειά τους.
Μεταξύ πολιτικών στελεχών και δημοσιογράφων υπάρχει μια κρίσιμη διαφορά. Οι πρώτοι δεν προσποιούνται κάτι που δεν είναι ούτε ασκούν επάγγελμα. Επιτελούν το χρέος τους ως μέλη ενός κόμματος. Οι δεύτεροι όμως διεκδικούν τον τίτλο του «αντικειμενικού» παρατηρητή που αναζητά την αλήθεια. Έτσι καταλήγει τελικά η έρμη η αλήθεια να μην προκύπτει από τα στοιχεία αλλά από την ερμηνεία των στοιχείων που κάνουν οι δημοσιογράφοι ώστε να επιτύχουν στην πιο αθώα περίπτωση, μεγαλύτερη ακροαματικότητα ή αναγνωσιμότητα. Για το τι επιδιώκουν στις λιγότερες αθώες περιπτώσεις, δεν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη αναφορά.
Εξίσου εντυπωσιακό γεγονός είναι ότι από τις εξηγήσεις των δημοσκοπικών ευρημάτων λείπει συνήθως το ιστορικό βάθος και η κοινωνιολογική οπτική. Πώς είναι δυνατόν να επιχειρεί κάποιος να εξηγήσει πολιτικές συμπεριφορές χωρίς να έχει στέρεη γνώση του παρελθόντος αλλά και σαφή αντίληψη των χαρακτηριστικών της ελληνικής κοινωνίας;
Ο έντονα μικροαστικός χαρακτήρας της ελληνικής κοινωνίας συμβαδίζει με μιαν υπόγεια επιβίωση της κρυψίνοιας και της καχυποψίας που χαρακτήριζε παραδοσιακά τους Έλληνες χωρικούς (δηλαδή σχεδόν το σύνολο του ελληνικού πληθυσμού μέχρι πρόσφατα). Χωρίς αυτή την ανάλυση δεν θα καταλάβουμε ποτέ γιατί οι απαντήσεις των Ελλήνων σε μια σειρά ερωτήσεων δεν είναι ειλικρινείς –για να το θέσω όσο πιο ευγενικά μπορώ.
Οι δημοσκοπήσεις αποτιμούν το παρελθόν. Δεν προδικάζουν το μέλλον. Δείχνουν τάσεις αλλά δεν συνιστούν προφητεία που θα εκπληρωθεί. Εξ ου και όποιος πολιτεύεται με μοναδικό οδηγό τις δημοσκοπήσεις, όπως ο κ.Καραμανλής που τις ανήγαγε σε επίγειο θεό του, είναι καταδικασμένος αργά η γρήγορα να πιει το πικρό ποτήρι της ήττας και της δημόσιας αποδοκιμασίας.
Πολιτική δεν συνιστούν οι δημοσκοπήσεις. Άλλωστε στην εποχή μας πια χρησιμοποιούνται περισσότερο όπως η τρομερή Πετρούλα στο δελτίο απίθανων συμβάντων του Star παρά ως ουσιαστική συνεισφορά σε μια προσπάθεια κατανόησης της πραγματικότητας.
