Ομιλία στη Συνεδρίαση ΡΛΔ' της Συνόδου Β' της ΙΒ' Περιόδου την Παρασκευή 8 Μαΐου 2009 στην Ειδική Συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής για τον εορτασμό της Ημέρας του Φιλελληνισμού και της Διεθνούς Αλληλεγγύης

Ομιλία στη Συνεδρίαση ΡΛΔ’ της Συνόδου Β’ της ΙΒ’ Περιόδου την Παρασκευή 8 Μαΐου 2009 στην Ειδική Συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής για τον εορτασμό της Ημέρας του Φιλελληνισμού και της Διεθνούς Αλληλεγγύης

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ: Κύριε Πρόεδρε, σας ευχαριστώ πάρα πολύ που με διευκολύνετε και μου δίνετε την ευκαιρία να μιλήσω πρώτος, γιατί έχω μία αδήριτη ανάγκη να απουσιάσω.

Πράγματι έχουμε τιμήσει στον τόπο αυτόν –αυτό δείχνει ότι έχουμε συναίσθηση ως έθνος- τους φιλέλληνες και το φιλελληνισμό. Υπάρχουν αγάλματα, προτομές, αναφορές στα βιβλία μας -περιλαμβανομένων και των σχολικών βιβλίων- ονοματοδοσίες οδών. Ο λαός μας ξέρει να εκφράζει την ευγνωμοσύνη του προς αυτούς που συνέβαλαν θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους, πολλές φορές αναλώνοντας ολόκληρη την περιουσία τους και την οικογενειακή τους σταθερότητα, σε μία υπόθεση ενός αγώνα ενός λαού για να ελευθερωθεί και να υπάρξει.

Πρέπει όμως κάποτε να αρχίσουμε να μελετάμε και αυτούς που μας μελετούν, δηλαδή πρέπει να δούμε πώς είδε η Ευρώπη και πώς έζησε η Ευρώπη το κίνημα του φιλελληνισμού, γιατί οι άνθρωποι αυτοί δεν εκινούντο ως μεμονωμένα άτομα μέσα σ’ έναν κενό χώρο, αλλά εξέφραζαν ιδέες και απόψεις, εξέφραζαν έναν ορισμένο τρόπο ζωής.

Είναι πολύ πιθανό ότι ο Λόρδος Βύρων, αν δεν εύρισκε να προσθέσει στον εαυτό του τη διάσταση του φιλελληνισμού και τη συνεχή και επαναλαμβανόμενη παρουσία του στην Ελλάδα, μπορεί να κατέληγε σε καμμία σκοτεινή αγγλική φυλακή, όπως ο συμπατριώτης του λίγα χρόνια αργότερα Όσκαρ Ουάιλντ, γιατί ήταν εξίσου σκανδαλώδης για ορισμένους κύκλους της Βρετανίας εκείνης της εποχής ο τρόπος σκέψης του και ο τρόπος ζωής του.

Αλλά και σε άλλες χώρες οι φιλέλληνες υπήρξαν σημαντικές φυσιογνωμίες πολιτικών και ιδεολογικών διαφοροποιήσεων.

Στην Αμερική οι φιλέλληνες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο διεξαγόμενο τότε αγώνα για την εμπορική ολοκλήρωση των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες δεν υπήρχαν ως τελωνειακή ένωση ακόμα. Το κάθε ομόσπονδο κράτος, το κάθε state είχε δικά του εμπορικά σύνορα και νόμους και επίσης υπήρχαν σοβαρότερα θέματα προς επίλυση όπως έδειξε η συνέχεια γύρω από το πρόβλημα της ιδιοκτησίας ή όχι δούλων. Δηλαδή, γύρω από το συμπλήρωμα της ελευθερίας, γύρω από την εφαρμογή της διακήρυξης της αμερικανικής ανεξαρτησίας που ενέπνευσε τους λαούς όλου του κόσμου στο σύνολο του λαού της ιδίας της Αμερικής.

Το ίδιο συμβαίνει στη Γαλλία, η οποία μαστίζεται από τις παλινορθώσεις και τις ανατροπές της μεταναπολεοντείου εποχής. Το ίδιο συμβαίνει στο Βέλγιο, που η Ελληνική Επανάσταση έπαιξε καθοριστικό ρόλο, στη διαμόρφωση του Συντάγματος της Ελβετίας, στη Γερμανία η οποία ολοκληρώνεται.

Παντού, λοιπόν, οι φιλέλληνες εκφράζουν ρεύματα που θέτουν τον άνθρωπο στην πρωτοπορία των κοινωνικών κινημάτων, πιστεύουν στην ελευθερία του, στην ανεξαρτησία της ανθρώπινης προσωπικότητας και στην αξιοπρέπεια του ατόμου.

Γύρω απ’ αυτές τις ιδέες διαμορφώθηκε, μπορούμε να πούμε, ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός. Τεράστιο ήταν το ρεύμα δημιουργίας σε όλους τους τομείς της τέχνης που έδωσε η ελληνική επανάσταση. Γνωρίζω έναν Έλληνα ευπατρίδη ο οποίος έχει μια συλλογή πολλών εκατοντάδων πήλινων αγαλματιδίων απ’ αυτά που ήταν εκείνη την εποχή της μόδας, του ύστερου Ροκοκό όπως λέμε, με πρόσωπα που ενέπνευσε η ενημέρωση που είχαν εκείνη την εποχή γύρω από τον ελληνικό αγώνα: φουστανελοφόρους, Ελληνίδες ημίγυμνες, Τούρκους αποτρόπαιους. Ελπίζω κάποτε η συλλογή, η οποία είναι πράγματι πολύτιμη, όπως έχει εκδηλώσει ο ιδιοκτήτης της την πρόθεση, να περιέλθει στο Μουσείο Μπενάκη και να είναι προσιτή σε όλους όσους θέλουν να την δουν.

Αλλά και άλλοι ζωγράφοι διαμόρφωσαν το τελικό τους στυλ και έμειναν στην ιστορία με βασικά τους έργα εμπνευσμένοι από την Ελληνική Επανάσταση. Άνθρωποι που ποτέ δεν είχαν έρθει στην Ελλάδα και ποτέ δεν είχαν μετάσχει άμεσα στα γεγονότα. Ο Ντελακρουά, παραδείγματος χάριν, στη Γαλλία. Αλλά και άλλοι πολλοί που δημιούργησαν με τις ιδέες της Ελληνικής Επανάστασης και την παράλληλη ανάπτυξη του νεοκλασικισμού μια αντίληψη για τη σύγχρονη Ελλάδα, που πολλές φορές κατά κάποιον τρόπο υπερέβαινε την πραγματικότητα. Γιατί ήταν μια αντίληψη εξωραϊσμένη και απλοποιημένη.

Ήταν τότε που πίστεψε το σύνολο της ανθρωπότητας ότι τα αρχαία αγάλματα ήταν λευκά και διαμορφώθηκε ο μύθος του λευκού πεντελικού μαρμάρου. Χρειάστηκε να περάσουν δύο αιώνες για να ανακαλύψουμε ότι τα αρχαία αγάλματα και τα αρχαία μνημεία ήταν βαμμένα και μάλιστα με αρκετά βάρβαρα χρώματα πολλές φορές και φανταχτερά όπως χρυσά, ροζ, φιστικί και άλλα τέτοια χρώματα που οι αρχαίοι κατά κόρον προτιμούσαν. Πρόσφατα έγινε και έκθεση στην Αθήνα και το είδαμε αυτό.

Είχαμε αυτήν την αντίληψη για την Ελλάδα. Αντίληψη που συνέβαλλε στην αναζήτηση της καθαρότητας των ιδεών, την αντίληψη που συνέβαλλε στην αναζήτηση νέων οριζόντων για τους ευρωπαϊκούς λαούς. Και αυτό, αν θέλετε, είναι η δική μας συνεισφορά προς την εξέλιξη της σύγχρονης Ευρώπης. Ενισχύσαμε αυτό το ρεύμα με την ύπαρξή μας, με την παρουσία μας, με τις θυσίες των αγωνιστών του ’21.

Χρειάστηκε να περάσει πολύς καιρός για να μπορέσει η Ελλάδα, μετά τις αποφάσεις που επάρθηκαν από το 1980 και μετά, να συνεισφέρει στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση με την αυτοπρόσωπη παρουσία της, με τη συμβολή της στην ευρωπαϊκή οικονομία και την ευρωπαϊκή πολιτική ζωή. Θα λέγαμε ότι το κίνημα των φιλελλήνων δικαιώθηκε και οδήγησε στη σημερινή πραγματικότητα: η ελεύθερη Ελλάδα, που οι φιλέλληνες είχαν οραματιστεί, είναι μια ανεξάρτητη περήφανη χώρα που συμμετέχει ενεργά στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Ευχαριστώ, κύριε Πρόεδρε.

(Χειροκροτήματα από την πτέρυγα του ΠΑΣΟΚ)


Share