Τα δίδυμα του Πάγκαλου

Βασιλης Βασιλικός

Άρθρο του Βασίλη Βασιλικού

Δυο βιβλία -κοινώς παιδιά- που κυκλοφόρησαν σχεδόν ταυτόχρονα τη χρονιά που μας πέρασε (αμφότερα στις εκδόσεις Πατάκη) και που κοντεύουν να κλείσουν χρόνο από τότε που απέκτησαν ληξιαρχικό αριθμό γεννήσεως(κοινώς ISBN), πέρασαν στην καθολική ανυπαρξία (αν και ορθόδοξα βαφτισμένα και τα δυο), σαν να μην υπήρξαν. Σαν να μην είχαν είχαν κυκλοφορήσει ποτέ.

Και βέβαια δεν περίμενα να τα δω στις “επιλογές” των εντύπων που συνηθίζονται πριν τις Γιορτές., από περισσότερο ή λιγότερο επαΐοντας, όπου μερικοί επώνυμοι επιλέγουν σαν “βιβλίο της χρονιάς” τη Βίβλο ή την Οδύσσεια. Αλλά ούτε είδα μιαν αναφορά έστω, πέντε αράδες στις “νέες εκδόσεις;”

Ετσι τα επιλέγω εγώ για να τα παρουσιάσω στους αναγνώστες του περιοδικού μας, έστω και “κατόπιν εορτών” γιατί πιστεύω ότι αξίζουν. Αλλά από ποιο ν’ αρχίσω; Ποιο είναι εκείνο που γεννήθηκε τρία δευτερόλεπτα μετά το πρώτο;

Ας ξεκινήσω λοιπόν με αυτό που οι περισσότεροι θα νόμιζαν “απίθανο”: ο Θόδωρος Πάγκαλος να γράψει μια συλλογή διηγημάτων. Τίτλος: του “Οι χαμένοι”. “Losers” μας πληροφορεί το οπισθόφυλλο “ γιατί έτσι το ‘φερε η τύχη, losers γιατί έτσι το έφεραν οι επιλογές τους. Χαμένοι…”

oi_xamenoi

Οκτώ διηγήματα όλα κι όλα. Απ’ αυτά ήξερα μόνο το πρώτο “Ο κλουπιέρης”, μια σπαρταριστή ιστορία στα χρόνια της χούντας που συμβαίνει στο Ναυτικό με πρωταγωνιστή τον Γιάννη Ισκιο, τον “κλουπιέρη” που δεν είναι παρήχηση του “κρουπιέρη” του Καζίνο, αλλά… Το είχα διαβάσει σ’ ένα περιοδικό πριν πολλά χρόνια και πίστευα ότι ο Πάγκαλος μπορεί να γράψει μυθιστόρημα. Θα έρθει, ελπίζω , με τη σειρά του κι αυτό. Προς το παρόν, ας περιοριστώ στα συναρπαστικά διηγήματά του.

Το καθένα πληροί απολύτως τον κανόνα του διηγήματος που όρισαν οι μεγάλοι του είδους τον 19ο αιώνα. Ο Αμερικανός O’ Henry και ο Γάλλος Guy de Maupassant. Το διήγημα είναι στρόγγυλο σαν ένα αυγό. Μια καρφίτσα στο τσόφλι του το διαλύει .Το διήγημα συνοψίζει μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος με μιαν τελική ανατροπή που ξαφνιάζει τον αναγνώστη (κι έτσι εγγράφεται στη μνήμη του). Το διήγημα (όπως το καλλιέργησε στον 20ο αιώνα ο Αργεντινός πεζογράφος Julio Cortazar) είναι μια πυρηνική αφήγηση: ξεκινά από ένα κέντρο κι εξακτινώνεται όπως μια ρόδα ποδηλάτου που είναι αυτοτελής κι αναντικατάστατη.

Paris-Vasilikos-Farantouri

Στο “Χιόνι στο Hauptbahnhof” ο Πάγκαλος μας δίνει την πιο δυνατή ιστορία του loser: έναν Ρωμηό “γκαστερμπάιτερ” (που παναπεί “ξένος εργάτης”) στο Μόναχο όπου κινείται μοναχικά και σπαραξικάρδια πάνω στον άξονα χάιμ – εργοστάσιο- χάιμ. Δεν πίνει, δεν καπνίζει, δεν βγαίνει σε ταβέρνες με τους φίλους του, δεν γκομενιάζει, δεν ζει μ’ άλλα λόγια– μόνο μαζεύει μάρκο το μάρκο το μεροκάματο για να μπορέσει να φέρει απ’ το χωριό τη γυναίκα του και τα παιδιά να ζήσουν κοντά του, ώσπου…. Κι όπως   η φάμπρικα που δουλεύει βρίσκεται κοντά στο Νταχάου, ( ο ίδιος όταν το επισκέφτηκε είχε γίνει Μουσείο ) με την προσωπική του περιπέτεια το στρατόπεδο επιστρέφει, θαρρείς,στην παλαιά του φρικαλεότητα με την συστηματική εξόντωση χιλιάδων Εβραίων,καθώς και αθίγγανων, κομμουνιστών κτλ..

Εκτός από τα δύο πρώτα, τον “Κλουπιέρη” και το “Να ζήσεις χίλια χρόνια”, τα πέντε διηγήματα που ακολουθούν συμβαίνουν στις χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά , ενώ το τελευταίο “Ντε λα μανγκέ ντε μποτανίκ…” στο Παρίσι.

Η οξυδέρκεια της παρατήρησης, η λεπτομέρεια που χρειάζεται ο αφηγηματικός λόγος για ν’ ανασάνει, το χιούμορ το πανταχού παρόν, ο έρωτας, ακόμα και μόνο μιας βραδιάς όπως στο “Δεν θα σε ξεχάσω ποτέ”, φανερώνουν έναν γεννημένο αφηγητή που τον έχασε “ο μύθος” για να τον κερδίσει “ η ιστορία”.

Και αυτή αποτελεί το αντικείμενο του δεύτερου βιβλίου του “Με τον Ανδρέα στην Ευρώπη”. Ο χαρισματικός ηγέτης, ο συναισθηματικός άνθρωπος και ο πανέξυπνος πολιτικός , για χάρι του οποίου ο Πάγκαλος στις 3 του Σεπτέμβρη του 1974 εγκατέλειψε την Αριστερά που τον είχε κυοφορήσει, αλλά και που τον έπνιγε ταυτόχρονα με τον στενό κορσέ της για να του αφοσιωθεί ολοκληρωτικά- αποτελεί την αφορμή για να μας αφηγηθεί, χωρίς καμιά περιαυτολογία, το πώς λειτούργησε ως υφυπουργός Εξωτερικών αρμόδιος για την Ευρωπαϊκή Ενωση για να πετύχει τους υψηλούς στόχους που του ανατέθηκαν. Και τα κατάφερε , με την απόλυτη εμπιστοσύνη του Αρχηγού στις ικανότητές του,   επιλέγοντας την τακτική της καλλιέργειας των διαπροσωπικών σχέσεων με τα μεγάλα αφεντικά της Ε.Ε. Με τη δική του “λοξή” ματιά μας ξεναγεί στους διαδρόμους και στα κέντρα λήψης αποφάσεων όπου ως γεννημένος statesman , συντονίζει τα πρώτα εκείνα βήματά της χώρας μας η οποία χωρίς υποδομές, χωρίς βιομηχανία, μόνο σχεδόν με την αγροτιά της, (και το αρχαίο παρελθόν της φυσικά και το ασύγκριτο σε ομορφιά παρόν της) κέρδισε την δύσκολη μάχη του περάσματος από την φουστανέλα στην ευρωπαϊκή ενδυμασία, ενώ ο ίδιος προφήτεψε από τότε “τον γίγαντα με το μυαλό του νάνου” που αποδείχτηκε τελικά ότι ήταν η Γερμανία που από τον γίγαντα στο σώμα Κόλ κατέληξε στο νάνο στο μυαλό του Σόιμπλε.

με τον ανδρεα στην ευρωπη

Ωστόσο το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου που αναφέρεται στο πρώτο κυβερνητικό του πόστο το 1982 ως υφυπουργού Εμπορίου στο κτίριο της πλατείας Κάνιγγος και όπου έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή του με το είδος εκείνο άκουγε στη λέξη “δημόσιος υπάλληλος” αξίζει να συμπεριληφθεί στα σχολικά εγχειρίδια της 3ης Λυκείου, ως παράδειγμα καριέρας προς αποφυγήν .

Share