Τέσσερα στοιχειώδη μαθήματα οικονομικής επιστήμης: Κατανάλωση – ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗ – επένδυση – απασχόληση
Μια φορά το χρόνο στις έξι τάξεις του τότε ενιαίου γυμνασίου ο φιλόλογος έδινε ως θέμα έκθεσης τη μαγική λέξη «Αποταμίευση». Η επιλογή του θέματος είχε και ηθικοπλαστικούς στόχους. Να μάθουμε δηλαδή και να εφαρμόζουμε την έννοια της αποταμίευσης ακόμα και στο πενιχρό μας τότε χαρτζιλίκι. Δεν γνωρίζω αν η συνήθεια αυτή διατηρείται. Υποθέτω ότι υπό την πίεση της συνδικαλιστικής ηγεσίας η ΟΛΜΕ θα είχε αποκηρύξει την αποταμίευση και άλλες καπιταλιστικές κακές συνήθειες. Αντιθέτως υποθέτω θα προωθείται παντού η αποενοχοποίηση του αυνανισμού ως επαναστατικής πρακτικής και η ηθική αποκατάσταση της «κωλοτούμπας» ως πράξη επαναστατικής προσαρμογής.
Η χώρα μας είχε πάντα πρόβλημα αποταμίευσης. Όχι μόνο σε σχέση με χώρες υψηλότερης παραγωγικότητας και επομένως μεγαλύτερου διαθέσιμου εισοδήματος για τους μισθωτούς αλλά και σε σχέση με χώρες που αντιπροσώπευαν το προλεταριάτο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία ή αργότερα οι καθημαγμένες από τον υπαρκτό σοσιαλισμό χώρες της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα και ιδιαίτερα από το 2015 το ποσοστό της αποταμίευσης στην Ελλάδα έχει πια αρνητικούς ρυθμούς επί του ΑΕΠ, γιατί η χώρα επιβιώνει, όπως είναι γνωστό, μόνο χάρη στα δανεικά που οι Ευρωπαίοι «εχθροί» μας διασφαλίζουν, υβριζόμενοι και συκοφαντούμενοι από τους επαναστάτες Τσιπρανέλ, που μόνοι από όλους τους Ευρωπαίους είχαμε εμείς οι ευφυέστεροι πάντων βρει τη δυνατότητα να προωθήσουμε στην εξουσία.
Το 2016 ο μέσος όρος αποταμίευσης επί του διαθεσίμου εισοδήματος είναι 22% για την Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα μόνο 12,5%. Μεταξύ των φτωχών χωρών η τελευταία σε κατά κεφαλήν εισόδημα Ιρλανδία εμφανίζει ποσοστό αποταμίευσης 33% και είναι πρώτη σε αυτόν τον τομέα. Καταφέρνουν δηλαδή οι Ιρλανδοί να εξασφαλίσουν και το μέλλον των παιδιών τους και των επομένων γενεών και δε ζουν κι άσχημα. Πήγα πρόσφατα στο Δουβλίνο. Οι ζητιάνοι, που άλλοτε κοσμούσαν τους δρόμους, έχουν εξαφανιστεί. Κάθε βράδυ τα πεζοδρόμια είναι γεμάτα από γλεντζέδες, που και τις μπύρες τους πίνουν και με το σεξ δείχνουν να έχουν πολύ έντονη σχέση και τους Εγγλέζους απειλούν με πάσης φύσεως ακατανόμαστες φράσεις. Πως τα κατάφεραν οι Ιρλανδοί να ανορθώσουν την οικονομία τους, να αποταμιεύουν το 1/3 του εισοδήματός τους και να περνάν καλά; Η απάντηση είναι απλή. Στην Ιρλανδία κυριαρχεί ο πιο αδίστακτος και ξεδιάντροπος νεοφιλελευθερισμός, ενώ σε εμάς κυβερνούν τα ψώνια και τα ρετάλια, τα ανθρώπινα ναυάγια της αποτυχίας και της συντριβής του μαρξισμού.
Δεν περιμένω βέβαια από έναν Γαβρόγλου να επαναφέρει στο προσκήνιο την έννοια της αποταμίευσης. Το φτωχότερο 20%, που εισοδηματικά κινείται στο περιθώριο της εξέλιξης της οικονομίας, δεν αποταμιεύει. Αυτοί που έχουν ένα εισοδηματικό περιθώριο, που μπορεί να αφιερωθεί στην κάλυψη μιας πρόβλεψης για δύσκολους καιρούς για τους ίδιους και τα παιδιά τους ή να καλύψει φιλοδοξίες κοινωνικής κινητικότητας, είναι οι μεσαίες τάξεις. Στην Ελλάδα, από την εποχή των ερευνών του Meynaud και της ομάδας του, λίγο πριν από το πραξικόπημα των Συνταγματαρχών ως και το 2015, αυτού του είδους η δραστηριότητα, η αποταμίευση δηλαδή, ξεχώριζε μόνο το 1/3 του ελληνικού λαού, κατά τους αντικειμενικούς παρατηρητές. Όταν όμως ρωτούσε κανείς τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους, τοποθετούσαν τον εαυτό τους και την οικογένειά τους στις μεσαίες τάξεις σε ποσοστά που υπερέβαιναν το 50%. Σε μερικές έρευνες έφταναν και ξεπερνούσαν το 70%. Αυτή η μικροαστική δομή της ελληνικής κοινωνίας, που στηριζόταν στην ιδιοκατοίκηση και παραπέρα στη δημιουργία κάποιας ακίνητης περιουσίας ήταν και η βάση της ισχύος του δημοκρατικού κοινοβουλευτικού αντιπροσωπευτικού συστήματος. Έτσι εξηγείται, κατά κύριο λόγο και η έκταση της αντίστασης κατά της ξένης κατοχής από το 1941 έως το 1945, αλλά και η αντοχή του λαϊκού κινήματος απέναντι στην απειλή που αντιπροσωπεύουν τα ολοκληρωτικά κινήματα (ο κομμουνισμός στον εμφύλιο πόλεμο και ο φασισμός στην πρόσφατη στρατιωτική δικτατορία).
Ότι και να κάνει η σημερινή τυχάρπαστη πολιτική ηγεσία, θα συντριβεί από την επιλογή της να καταργήσει την αποταμίευση και να την καταστήσει εκκεντρική δραστηριότητα. Ομολόγησε πρόσφατα ότι συνθλίβει συστηματικά τις μεσαίες τάξεις για να ενισχύσει τους περιθωριακούς. Ούτε τα επικοινωνιακά παιχνίδια ούτε η αναίσχυντη προπαγάνδα μπορούν πια να τη γλιτώσουν από την εκλογική συντριβή. Κάτω από το 20% θα είναι το εκλογικό ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ στις προσεχείς εκλογές.
